NCR-01 sayfaları, New City Reader kurucularından Kazys Varnelis imzalı bir metin.

——————-

İki mimarlık teorisyeninin 2010 yılının sonbaharında New City Reader’ı lanse etmesi, Hegel’in felsefenin bir yaşam formunu ancak o form eskidikten sonra açıkladığını söylerken gönderme yaptığı, kanatlarını akşam karanlığında açan Minerva Baykuşu Glaukus’un bir başka uçuşu da olabilirdi pekala. Bu zamanda ve bu çağda fiziksel bir gazetenin yeni denebilecek bir tarafı olabilir miydi? Halbuki gazeteyi yapmamız için bize sipariş veren “the Last Newspaper”, gazetenin ölümünü ilan eden başlığıyla bile güncel durumlarla iyi temas ediyor gibi görünüyordu.

Her şeye rağmen, ölmekte olan baskı mecrasının maddeselliğini sorgulayarak, baskıdan dijitale geçiş sürecini araştırmayı umut ediyorduk. Gerek gazeteler, gerekse akıllı telefonlar ve tablet bilgisayarlar gibi ağ bağlantılı taşınabilir medya araçlarının tümü fiziksel objeler. Ama telefonlar ve tabletler kullanıcıları hakkında hiçbir bilgi ortaya koymuyor. Belki de sadece kişinin teknolojiye para harcayabildiğini ya da teknoloji şirketleriyle arasındaki hayranlık bağını gösteriyorlar.

Gazeteler ise aksine, sizi tanımlar. Gazete okumak mekan içinde okumanın siyasi içerimlerini mesaj olarak dışarı bildirir. Bir yetişkin kahvaltı sofrasında gazetesini açtığında bu hareketi çocuklara haberlerin önemli olduğunu, kişinin vatandaş olarak takip ettiği ve ilgilendiği bir şey olduğunu belirtir. Gazete okumak kişinin e-postalarını zevk için veya kâr amacı güderek okuması gibi değildir. Haberlerle ilişki kurmaktır, kamuyu ilgilendiren meselelere ilgi duyulduğunun topluma ilana edilmesidir. Okuyabilmenin oy hakkı kullanmak için evrensel olarak kabul edilmiş bir ön şart olması bir tesadüf değildir ve kitle demokrasisi ancak kitleler okuma yazma becerisi kazandıklarında etkili bir şekilde işleyebilmiştir.

Kamusal alanda gazete okumak, hatta bir gazete taşımak sizi toplumun bir üyesi olarak tanımlar, çoğu zaman siyasi eğiliminize ihanet eder ve hatta gazetelerin bir diasporayı muhatap aldığı durumlarda etnik kökeninize de ihanet eder. Gazeteler sadece herkesin ortak paylaştığı kamusal bir mesele değildir, bir gazete okumanın ortak deneyimiyle birleşen çeşitli halkların meselesidir ve bu deneyim gazetelerin kamusal alanda belirmesiyle pekişmiştir. Kamusal alanda gazete okumak bir kışkırtmadır, eyleme çağrıdır, en azından kişinin burnunu kendisine ait bir gazeteye gömmesi için bir çağrıdır.

Buna karşın, ağ bağlantılı medya araçlarında haberleri okuma yollarımız ait olduğumuz küçük hücrelerimizi pekiştirir. Siyaset görünmezdir ve deneyim mahremdir. Paylaşmanın kolaylığından teşvik alarak, sosyal medya sitelerinde makaleleri duyururuz, ama böyle yaparak yalnızca iletişim ağımıza aldığımız, çevremizdeki insanların inançlarını pekiştiririz.

New City Reader ile, gazete okumanın daha eski pratiklerine dönmeyi amaçladık, onları kamusal alanda duyurduk ve bunu yaparken gazeteden grafik bir yüzey olarak faydalandık. On dokuzuncu yüzyılda gazete ofislerinin dışındaki duvarlara gazete asmak yaygın bir uygulamaydı. Devletin yönettiği gazeteleri ve gazete satın alamayacak fakirlikte geniş nüfus kitleleri olan ülkelerde halen uygulanıyor. Bu tür gazetelerin yarattığı paylaşımın, derinlemesine araştırmaya değer olduğunu düşündük. Gazeteleri kamuya açık olarak asabileceğimiz iki düzine mekan aradık. Malesef bunu söylemek başarmaktan daha kolaydı. New York şehri kamuya açık yerlerde izinsiz malzeme asmaya kesilen cezalardan 35.000 $ topluyor – ve bu izinleri almak gayet zor. İlk başta, inşaat alanlarını çevreleyen geçici duvarlara gazeteleri asma planımızın inşaat endüstrisiyle bağlantıları olan organize suç örgütlerini kızdırma tehlikesi olduğunu fark ettik. Kamusal alanda duyuru yapmanın belli bir gündemi vardı: para ve tehlike. Böylece ilk New City Reader, New Museum ve Storefront for Art and Architecture binalarının dış cephelerine, Columbia Graduate School of Architecture, Planning and Preservation ve hatta University of Limerick, School of Architecture’un duvarlarına asılarak istemediğimiz halde kendi küçük hücremizi pekiştirmiş oldu.

Şehri haberlerle kaplamakta başarısız olsak da, gazetenin maddeselliğiyle ilgili sorgulamamızın başarıya ulaştığını hissettik. Gazeteleri daha önce hiç anlamadığımız kadar iyi anladık ve belki okuyucularımızın da yeni bir şeyler öğrenmiş olabileceklerini düşündük.

İstanbul’un New City Reader’a ev sahipliği yapacak ikinci şehir olması büyük bir mutluluk. Gazeteyi kurarken , Joseph ve ben gazetenin dünyayı dolaşmasını ve yüzeyini genişletmesini istemiştik. Bu süreçte New City Reader, gazete kağıdının maddeselliğini, gazetenin göz ardı edilen gücünü bize yeniden hatırlatabilir. Dijital müzik ne kadar kolay ve kullanılmaya hazır olsa da, yeni neslin onların düşük kalite dijital formatlardan daha iyi ses kalitesine sahip olduğunu keşfetmesiyle plaklar da tekrar dirilmeye başladı. Tabii ki güncel plaklar artık plak şirketlerinin sorgusuz sualsiz at oynattıkları eski zamanlardan çok daha özenli bir şekilde basılıyor. Yeni medyanın verdiği gözdağı karşısında gazetelerin de aynısını yapması iyi olmaz mıydı? Ne yazık ki mevcut yayıncıların çoğunun can çekişen hallerine bakılırsa, bu pek muhtemel görünmüyor. Fakat belki New City Reader, son gazete değil de ilk gazetedir, artık maddeselliği – veya maddesizliği – sorgusuz sualsiz kabul etmediğimiz bu yeni medya çağında erken atılmış bir salvodur. Ve belki de bu sebeple, nihayetinde yalnızca bir gazete değil, bir mimari eserdir.

- Kazys Varnelis