Pınar Gökbayrak’ın NCR06 [Endüstri] için yazdığı makale
Fotoğraf: PAB
İstanbul’da son yıllarda giderek ivmesi artan inşaat faaliyeti, kentin makroformunu kısa sürede eskisini unutturacak denli dönüştürdü. Bu büyük ölçekli dönüşümü imkanlı kılan en önemli faktörlerden biri de, vakt-i zamanında kent çeperinde kurulan ancak artık kent merkezinde kalan endüstri alanlarının desantralizasyonu oldu. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında sanayi devrimi yapma hedefiyle kurulan işletme ve fabrikaların fiziki yapıları da bir o kadar dinamizm vaat etmiş, döneminin önemli mimar ve mühendislerinin elinden çıkmıştı. Bugün tüm umursamazlıklara rağmen hala zengin bir endüstri mirasına sahip İstanbul’da son otuz yılda yaşanan dönüşüme bakıldığında, boşalan endüstri yapılarının geniş parsellerinin büyük ölçekli yatırımları mümkün kıldığı ve dolayısıyla kentin makroformu ile birlikte sosyal ve fiziki organizasyonunu dahi dönüştürecek ölçekte olduğu gözlenir.
Söz konusu alanları dönüştürme yöntemleri de, nihai ürün kadar sonucu etkileyen bir süreç. Kentin endüstriden arınan ilk alanlarından Haliç kıyılarına bakacak olursak, 1980’lerde büyük bir temizlik operasyonu ile önce kamunun inisiyatifi ile kıyı şeridinin atölye ve fabrikalardan arındırıldığı, ardından dolgu alanlarla su çizgisinin genişletildiği ve bu genişletilmiş alanların halen dahi tanımı yapılamamış, boş ve tekinsiz yeşil alanlara terk edildiği görülür. Uzun süre çevre semtlerin sakinleri tarafından sadece pazar günlerinin mangal-piknik alanı olarak kullanılan Haliç’te şimdi ikinci dalga dönüşümler yaşanıyor. Bir yanda yerel yönetimin “Kültür Vadisi” vizyonuyla, bağlamından tamamen uzak, çevresiyle ya da içine yerleştiği endüstri mirası yapısıyla herhangi bir ilişki kurma gereksinimi duymayan kongre merkezleri ya da yunus gösteri havuzları inşa edilirken, diğer yanda Haliç sahilinde özel sektörün elinde yeni ofis alanları ve rezidanslar çoğalıyor. Bu iki kutbun arasına ise, kültürel etkinliklere evsahipliği yapan Hasköy İplik Fabrikası ya da Rahmi Koç Müzesi’ni barındıran Lengerhane, santralistanbul’un bir üniversite kampüsüne dönüştürdüğü Alibeyköy Elektrik Santrali ya da Kadir Has Üniversitesi’nin yerleştiği Cibali Tütün Fabrikası gibi ömrünü sürdürmeyi başaran şanslı tekil örnekler sıkışıyor.
Kentin makroformunu etkileyen ve halen devam etmekte olan bir diğer büyük dönüşüm de, Zincirlikuyu-Maslak hattındaki fabrika arazilerinin yerini ilk olarak bu bölgenin yenilenmesiyle birlikte sözlüklerimize giren “karma kullanımlı yapı”ların almasıyla meydana geldi. Haliç’teki kamu inisiyatifinin aksine, bu bölgede tamamen özel sektörün sırtlandığı yenilenme faaliyetinde büyük parseller, özel sektörün kent merkezinde ihtiyaç duyduğu büyük yatırım alanlarını mümkün kıldı. Herhangi bir planlamadan bağımsız özel sektörün inisiyatifiyle başlayan dönüşüm hamlesinde ister istemez piyasa koşullarının dikte ettiği dolayısıyla parçacıl olarak tasarlanan kent adacıkları ortaya çıktı. Her bir yapı yerli veya yabancı işinin ehli mimarlara emanet edilirken, komşu parseldeki yapıyla ilişki, kaldırım kotundaki kamusal hayatın canlılığı, yaya sürekliliği ne yazık ki öngörülemedi. Kent siluetindeki en yüksek bina olup olamamanın hesabı yapılırken, caddenin öte yakasındaki Levent villaları ya da hemen bahçe duvarının arkasındaki Gültepe gecekonduları arasındaki arakesitteki hayat hayal edilemedi. Büyükdere aksının dönüşümü ne yazık ki süreci hızlandıran ve yapı ölçeğinde niteliği artıran özel sektörün varlığına rağmen, özel sektörü yalnız bırakan altyapısız, plansız ve gelecek projeksiyonsuz bir kent parçası ortaya çıkardı.
Kamunun tek erk olarak süreci yönettiği ve yürüttüğü ya da bütüncül bir planlama olmaksızın özel sektörün parsel bazında yönlendirdiği dönüşüm modellerinin yanı sıra, İstanbul henüz sonuçlanmasa da bir başka dönüşüm modelini daha deniyor. 2006 yılında Kartal merkezi iş alanı uluslararası bir davetli yarışma ile yeniden planlanmak üzere masaya yatırılmıştı. Massimiliano Fuksas ve Kisho Kurokawa ile birlikte davet edilen Zaha Hadid’in master plan önerisi kabul gördüğünde, mimarlık kamuoyunda oldukça ses getirmişti. Aynı süreçte yarışmaya açılan bir diğer alan olan Küçükçekmece’de yarışma sonrası alışık olduğumuz üzere projeyi gerçekleştirmek üzere herhangi bir adım atılmazken, Kartal’da şaşırtıcı bir şekilde yarışma sonucu seçilen proje benimsendi, sahiplenildi ve İBB bünyesindeki İstanbul Metropolitan Planlama ve Zaha Hadid profesyonel bir iş ortaklığına giderek, konsept projenin imar planlarına yansıtılmak üzere üzerinde bir hayli çalıştı. Bu süreci mümkün kılan elbette sadece İBB’nin kararlılığı değildi; Kartal merkezi iş alanında büyük parsellere sahip endüstri alanları teker teker boşaltılmaya ya da fonksiyon değiştirmeye başlamıştı. Aralarında Eczacıbaşı, Siemens, Doğuş ve Sabancı gibi büyük şirketlerin olduğu bu alanların mülksahipleri bir araya gelerek İstanbul Kartal Kentsel Geliştirme Derneği’ni kurdular ve ekonomik olarak da proje sürecinin devamını mümkün kılacak şekilde projeye destek oldular. Büyükdere Caddesi’nde de benzer yapıda aktörler ve parseller olmasına rağmen mülksahipleri bir araya gelemezken, Kartal’da süreci tümüyle değiştiren ve örgütlenmeyi sağlayan açılan uluslararası yarışma olmuştu.
Elbette Kartal’da da süreç sorunsuz ilerlemedi. Dönüşüme konu olan bölgenin %60’ı endüstri alanlarından oluşuyordu, dolayısıyla geriye kalan %40’lık alanın küçük ölçekli mülksahipleri proje sürecinde yeterince temsil edilemedi, kararlara ortak olamadı. Bu da uzlaşma sürecinin uzamasına neden oldu. Geriye kalan mülksahipleri de projeye itirazlarla proje tadilatlarını sağladı; kendileri de dernekleşti ve 5 yıllık bir proje sürecinde gelinen şu aşamada projeyi sahiplenen, karar verici aktörlerden biri haline geldi.
Haliç ve Büyükdere örnekleriyle Kartal örneğini sonuç ürün üzerinden henüz olmasa da süreç açısından karşılaştırdığımızda, kentin makroformunu etkileyecek, kamusal alanı şekillendirecek ve kent belleğini dönüştürecek büyük ölçekteki kararların ortak akıl çerçevesinde tartışılabilmesi için sürecin şeffaflaşmasının, oldubittiye getirilmeden kamuoyunda tartışılmasının şart olduğunu görüyoruz. Bu tartışmanın aracı kimi zaman yarışma da olabilir, farklı bir proje temin yöntemi de. Sadece endüstri alanlarının değil, getireceği yeni fonksiyon ve altyapı ihtiyaçlarıyla çevresindeki daha büyük bir halkanın gerek fiziki gerek sosyal anlamda dönüşümünü mümkün kılan büyük ölçekli tüm dönüşüm projelerinde, bu gelecek projeksiyonunun hayalini kurmak ve sonuçlarının sorumluluğu almak ne özel teşebbüse ne de o dönemin iktidarına bırakılamayacak denli ciddi bir iş. Şimdi gözler Mecidiyeköy Likör Fabrikası’nda. Merakla izliyoruz*….
*Yazının yazımı ile baskıya verilişi arasında çok şey değişti. 12 Mayıs 2012 tarihinde yerli yerinde duran yapı, 22 Mayıs 2012 tarihinde çoktan bir moloz yığınına; siz okurken ise muhtemelen eski bir habere dönüştü.
Yazan best places to pick up women in omaha
July 26, 2013 5:41 PM
Simply wish to say your article is as astounding. The clarity to your submit is just great and that i can suppose you
are knowledgeable on this subject. Well with your permission
allow me to snatch your feed to stay updated with coming near near post.
Thank you 1,000,000 and please carry on the gratifying work.
Yazan Amanda
September 1, 2013 3:06 PM
I am in fact thankful to the holder of this site who has shared this great
piece of writing at at this place.
Yazan Patsy
October 4, 2013 7:03 AM
Have you ever considered creating an e-book or guest authoring on other blogs?
I have a blog based upon on the same ideas you discuss and would love to have you share some stories/information.
I know my readers would appreciate your work. If you’re
even remotely interested, feel free to shoot me
an email.
Yazan best e electric cigarette reviews uk
October 8, 2013 9:53 PM
I like it when people coe together and share ideas. Grrat blog,
stick with it!
Yazan Art Master New York
October 12, 2013 11:16 PM
It’s enormous that you are getting thoughts from this paragraph as well as from our
discussion made here.
Yazan AO American Optical Sunglasses
October 23, 2013 4:04 PM
Very ice blog post. I absolutely appreciate this site.
Stick with it!
Yazan mens watches
October 26, 2013 2:09 PM
Thanks for finally writing about >NCR-06 [Industry] – Shared Wisdom Interfusing Industrial Heritage with the City |
Istanbul Design Biennial <Liked it!
Yazan landmark
October 30, 2013 1:53 AM
Hello! I could have sworn I’ve visited this website before but
after browsing through some of the posts I realized it’s new to me.
Nonetheless, I’m certainly pleased I found it and I’ll be book-marking
it and checking back frequently!
Yazan earn money online
October 30, 2013 10:06 PM
Spot on with this write-up, I truly feel this web site needs far more attention.
I’ll probably be returning to read through more, thanks for the advice!
Yazan dofus kamas hack
November 4, 2013 12:48 AM
If you do not like yogurt, skim milk and cheese are also good
choices. While the boys are on the contrary, facing girls
of more and more strong and more and more masculine,
but let the boys living in peace and rich environment more
and more feminine, and see scene of his mother every day bullying father and become accustomed to being in a motherly model of the nation, often will not dispute with the girl.
When we think like this, we will felt that we can face the real life closer.
Yazan 豪華 直営
November 8, 2013 12:08 PM
I have been surfing online more than three hours today, yet I never found
any interesting article like yours. It is pretty worth enough for me.
In my opinion, if all website owners and bloggers made
good content as you did, the net will be a lot more useful than ever before.
Yazan Dobry Blog
November 10, 2013 12:01 AM
Great items from you, man. I’ve bear in mind your stuff prior to
and you’re simply too excellent. I actually like what
you’ve got right here, certainly like what you are saying and the way
through which you are saying it. You make it entertaining and you still take care of to keep it sensible.
I can not wait to learn much more from you. That is actually a terrific website.
Yazan Weihnachtsgrüße
December 21, 2013 12:26 PM
I’ve been exploring for a little bit for any high quality
articles or blog posts on this kind of area .
Exploring in Yahoo I ultimately stumbled upon this website.
Studying this information So i am satisfied to express that
I have an incredibly just right uncanny feeling I came
upon just what I needed. I most without a doubt will make certain to don?t fail to remember this web site
and give it a glance regularly.
Yazan l'île des miam-nimaux tempête de boulettes géantes 2 Télécharger
May 17, 2014 6:40 AM
I’m gone to inform my little brother, that he should also visit this
website on regular basis to obtain updated from hottest reports.
Yazan Arnoldo
September 29, 2014 12:28 AM
What’s up, after reading this remarkable article i am too delighted to share my
know-how here with friends.
Yazan business electricity rates
September 30, 2014 7:54 PM
Pretty nice post. I just stumbled upon your weblog and wished to say that I have really enjoyed browsing your blog posts.
In any case I’ll be subscribing to your rss feed and I hope you write again very soon!
Yazan business electricty
October 14, 2014 6:22 PM
I do not know if it’s just me or if everybody else encountering problems with your site.
It seems like some of the written text on your content are
running off the screen. Can somebody else please provide feedback and let me know if this
is happening to them too? This could be a issue
with my browser because I’ve had this happen previously.
Appreciate it
Yazan http://colmac-energy.com
October 22, 2014 2:40 AM
WOW just what I was looking for. Came here by searching
for business electricity rates
Yazan identity theft arkham city
October 23, 2014 4:23 PM
Thanks for one’s marvelous posting! I genuinely enjoyed reading it,
you may be a great author. I will make certain to bookmark your
blog and may come back later in life. I want to encourage you to definitely
continue your great job, have a nice weekend!
Yazan business electricty
October 27, 2014 5:45 AM
Excellent blog! Do you have any tips for aspiring writers?
I’m hoping to start my own website soon but I’m a little lost on everything.
Would you suggest starting with a free platform like WordPress or go for a paid
option? There are so many choices out there that I’m totally confused ..
Any tips? Cheers!
Yazan http://electricoak.com
November 14, 2014 3:40 AM
wonderful issues altogether, you just won a
brand new reader. What would you recommend about your post
that you made a few days ago? Any certain?
Yazan kightenergy.com
November 23, 2014 2:00 AM
Great post! We will be linking to this great post on our site.
Keep up the great writing.
Yazan Business Electricity
November 28, 2014 1:42 PM
I am no longer certain the place you’re getting your info, but great topic.
I must spend some time studying more or working out more.
Thanks for great information I used to be searching for this info for my mission.
Yazan Kay
March 2, 2015 8:43 AM
What i don’t understood is in fact how you
are no longer really a lot more neatly-preferred than you may be now.
You are very intelligent. You understand thus considerably relating to
this topic, made me in my view imagine it from so many numerous angles.
Its like men and women aren’t interested except it is
one thing to do with Lady gaga! Your personal stuffs nice.
At all times care for it up!