“Şimdinin Arkeolojisi”
21 Kasım 2012, 16:15 – 16: 45
Adhokrasi – Galata Rum İlköğretim Okulu

“Şimdinin Arkeolojisi” başlıklı projenin kavramsal çerçevesi, araştırma süreci, amaçları ve bir mimarlık antropolojisi olarak sergileme usulü hakkında projenin müellefi mimar Katerina Polychroniadi ve Adhocracy yardımcı kuratörü Pelin Tan kısa bilgi vereceklerdir.

Katerina Polychroniadi, kentsel dönüşüm üzerine çalışan bir mimar ve kent sosyolojisi araştırmacısıdır. Atina Mimarlık Okulunda bir çok araştırma projesinde yer almıştır. Polychroniadi, the School of Architecture Paris – la Villette’de Mimarlık Tarihi ve Kent Tarihi dersleri vermektedir (Paris).

Adhokrasi sergisinde yer alan Şimdinin Arkeolojisi, Katerina Polychroniadi, Kalliopi Dimou, Spyros Nasainas, Sorin Istudor ve Georgios Makkas tarafından yürütülen bir araştırma projesidir.

20. yüzyılda İstanbul Rum cemaatinin durumu siyasi gerginlikler, nüfus mübadeleleri ve demografik değişimler yüzünden sürekli değişmekteydi. Kentin 100.000 kişilik Rum nüfusundan geriye şu an yaklaşık 2.000 Rum sakini kalmıştır. Bu olgu, aynı zamanda toplumun mimari mirasında ve onun mekansal organizasyon açısından dönüşümünde somut hale gelmiştir. Şimdinin Arkeolojisi’nde, Galata, Zoğrafyon, Landa ve Kurtuluş okulları dahil olmak üzere İstanbul’daki 50 Rum okul incelenmektedir. 1997 yılında Atina’da başlatılan ve halen devam eden araştırma projesi, İstanbul’un genel ortamı içinde yarı kamusal düğümler bağlamında Rum cemaatini anlamayı hedefler.

Adhokrasi Sergisinde yer alan Haliç Merkezi Projesi’nde Friedman’ın girişimiyle diyaloğa girmek için önerilen diğer bir müdahale Boğaçhan Dündaralp tarafından hazırlandı. Haliç Merkezi Projesi’nin küratörlüğünü Maurizio Bortolotti üstlenmiştir.

Yona Friedman’ın Haliç Merkezi Projesi için; biri yer-bağlam eksenindeki , diğeri daha global ölçekte ‘ bugünün kent yapısı’ içindeki konumunu sorgulayan 2 soru

Yona Friedman’nın yaklaşımları içinde “Haliç Merkezi Projesi” yer-bağlam ekseninde nasıl okunmalıdır ?

Yona Friedman 1960’lardan bu yana sürdürdüğü mimarlık yaklaşımına baktığımızda; insanların kendi yapma biçimlerini tetikleyecek bir takım araçları nasıl kullanacağına yönelik ‘teknik’ olanakları, altyapıları, üretimleri, iletişim modellerini araştırdığı kitaplar, rehberler ve organizasyonlar gibi farklı mimarlık üretim mecralarına odaklamış olduğunu görürüz.

Yona Friedman’nın Haliç Merkezi Projesi; “mega yapılar Çağı” olarak bilinen 60′ların ütopik mimari çalışmalarının paralelinde 1963’te geliştirdiği; köprü strüktürünün bir altyapı olarak kullanıldığı şehir-köprü fikrinin bir yerleştirmesidir.

Friedman’nın Şehir-köprü fikri (spatial city) , mobil (esnek) mimarlık araştırmaları ve çalışmalarının ardında savaş deneyimi yaşamış kentsel deneyimler bulunmaktadır. Savaş ya da afet ortamları, hayatta kalma, mahrumiyet, yoksunluk ve yoksulluk koşulları göz önüne alındığında bu araştırmalar bize; kendi kendine organize olabilen (self-organization), kendin yap (self-build) yöntemlerini kullanan, karar verici mekanizmalarının yerini iletişim modellerine bıraktığı, katılımcı tasarımın temel prensiplerinin araştırıldığı çok önemli ve güncelliğini hala koruyan çalışmalardır.

1960’lı yıllar Türkiye’nin planlı ekonomiye girdiği, kapitalin en önemli kıt faktör olduğu, zaten düşük olan kapitalin de sanayiye ayrıldığı bir dönem. Hızlı sanayileşmenin bedeli, şehirleşme ve konuta ayrılan kapitalin en aza indirildiği bu dönemde ‘Gecekondu’; İlhan Tekeli’nin deyimi ile “…modernist meşruiyeti içselleştirmiş bürokrasi ve mimarlar ve plancılar tarafından bir sorun olarak görülse de, ekonomi açısından inovatif bir çözüm olarak…” ortaya çıkmıştı. Friedman’nın yaklaşımları ile bu dönemden başlayan ‘Gecekondu’laşma arasında paralelliklerin ve tartışmaların gözardı edilmiş; yeterince tartışılmamış olması bu coğrafya için büyük kayıptır. Keza 1999 Kocaeli depremi sonrası yaşanan travmalar ve barınma problematikleri bugün bile bürokrasi-plancı-mimar ekseninde hesaplaşılmış, deneyimlerin aktarılabildiği bir düzlem üretemediğini 2011 Van depremi göstermiştir. Bu coğrafya’daki modernist planlama ve mimari eğilimleri o dönemde nasıl kendi ortamının enerjisini alternatif yaklaşımları üretemediyse; şimdilerde de özellikle de istanbul’da neo-liberal politikalarla yürütülen ve gücünü dünyadaki benzerlerine göre farklı dinamiklerden alan kentsel dönüşüm hareketleri içinde; ‘gecekondu’ ların yok edilerek ve “barınma hakkı” nı ihlal edilerek yürütüldüğü politikalarda da üretilememektedir.

Geç de olsa Yona Friedman İstanbul’a davet edilmiş; bienal kapsamında iletişime açık bir proje sunmuştur: Haliç Merkezi Projesi. Yukarıdaki açıklamalar bağlamında bu proje yer ve bağlam ekseninde bize söylemektedir ?
Yona Friedman, kendisine atfedilen ütopik etiketlerine karşı; her zaman mümkün projeleri geliştirmeye; hayata geçebilir projelerin peşinden koştuğunu söyler.

[ devamını oku ]

Antonio Ottomanelli, Irak’ta fotomuhabirlik yaparken, Kimliği Haritalandırmak projesini “Bağdat şehrinin hakim olan gerçekliğine mümkün olan en yakın haliyle, dürüst bir şekilde yeniden tasarımı için bir öneri” olarak oluşturdu. Bağdat’ın halen sivil bir haritası ve nüfus sayımı bulunmuyor; en yaygın olarak kullanılan harita 2003 yılında A.B.D. ordusu tarafından yapılmıştı. Ottomanelli, Bağdat Üniversitesi’nden güzel sanatlar öğrencileriyle yaptığı atölye çalışmaları sayesinde, gündelik hayatlarındaki sözlü hikayelerle günlük güzergahlarının çizimlerini kaydetmek üzere bir format yarattı. Anlatılar; suç, kontrol noktaları, yeni inşaatlar, şiddetli ölüm korkusu ve geleceğe dair iyimserlik hatıralarını kaydeden soyut mekansal işaretlerle içiçe dokunmuştur. İstanbul’da, Kimliği Haritalandırmak Atölyesi kolektif bir samimiyet biyografisi ifade eden üç adımda gerçekleştirildi.
Kimliği Haritalandırmak, Claudia Mainardi ve Giacomo Ardesio ile gerçekleştirilen bir Antonio Ottomanelli ve Paola Villani projesidir.
Kriz bağlamında IRA-C etkileşimi ve mimari araştırmaları ve Marmara Üniversitesi, İç Mimarlık Fakültesi ile işbirliği içinde gerçekleştirilmiştir.

[ devamını oku ]